Bevrijd je Tekentalent: Hoe je Angst voor Oordeel Omzet in Creatieve Vrijheid

Ben jij een enthousiast portrettekenaar of tekenares? Of wil je dit graag worden? Je hebt de beste potloden gekocht, goed papier en een hele berg plannen. Maar al te vaak, bij veel van wat je dan onderneemt plopt dan telkens die storing omhoog: “Wat zullen anderen ervan vinden? Is het wel goed genoeg? Lach ik mezelf niet uit?”

Deze angst voor oordeel is een lastige blokkade en verstikt de creatieve flow nog voor er ook maar 1 lijn op papier staat.

Op PortretPassie laat ik je zien dat creativiteit voortkomt uit authenticiteit en vrijheid. Daarom vandaag een duikje in de psychologie geïnspireerd op de baanbrekende ideeën van Carl Jung. Je gaat zien hoe de “stem, of beter gedachten, van anderen” in werkelijkheid jouw eigen innerlijke schaduw kan zijn – en hoe je deze schaduw omzet in een bron van creativiteit.

Weet je, ik ben niet van de hoogdravende psychologie, ik heb ook niks met zweverigheid maar ik spreek uit ruime ervaring als ik je vertel dat wat ik je voorschotel al veel mensen en ook mij enorm vooruit heeft geholpen. Zowel persoonlijk als met tekenen!

In eerste instantie zie je natuurlijk tekenen opzichzelf als doel. Logisch en dan zoek je naar tekentechnieken. Maar als het dan niet lukt, terwijl je van alles al probeerde met tekentechniek blijf je hangen en wellicht wat verbaasd. En dan blijkt, als je dat onderzoekt tenminste, de meeste gooien de boel dan op zolder, kom je er achter dat jouw creativiteit alleen het middel is. Een middel waarmee jij zelf iets te vertellen hebt. Vandaar dat er vaak allerlei blokkades omheen hangen in verschillende vormen als ook deze: ‘Wat anderen er van vinden.’

---

De Onzichtbare Blokker: “Wat Zullen Anderen Ervan Vinden?”

Iedereen die creëert, van beginners tot ervaren kunstenaars, kent deze stem. Het is de criticus op je schouder, de angst dat je niet voldoet, dat je tekening niet ‘perfect’ is. Waar komt deze stem vandaan?

Volgens de Zwitserse psycholoog Carl Jung is deze interne criticus vaak een manifestatie van je Schaduw: het deel van jezelf dat je hebt onderdrukt, weggestopt, omdat het gerelateerd is aan pijnlijke, onveilige ervaringen uit het verleden. Als kind kreeg je misschien kritiek, voelde je je dom, of werd je perfectionisme aangeleerd. Deze ervaringen hebben een innerlijke overtuiging gecreëerd dat ‘niet goed genoeg zijn’ pijnlijk is, en die projecteren we nu op de buitenwereld.

De gedachte “Wat zullen anderen ervan vinden?” is dan niet zozeer een objectieve inschatting van wat anderen daadwerkelijk denken, maar eerder een projectie van jouw eigen geïnternaliseerde oordeel en angsten. Je onbewuste angst om als ‘dom’ of ‘onvoldoende’ gezien te worden, wordt door jou toegeschreven aan anderen. Je ziet de wereld door de bril van je eigen onverwerkte angsten.

Herken je dit? De angst voor het oordeel van anderen is een enorme energieverslinder. Het belemmert je om te experimenteren, fouten te maken (wat essentieel is voor leren!) en uiteindelijk jouw unieke stijl te ontwikkelen. Het zorgt ervoor dat je je tekeningen verstopt, of ze zelfs helemaal niet maakt.

Maar er is goed nieuws: deze gevoelens zijn ook een signaal. Een signaal dat er een vastzittende energie is, een onderdrukte passie, die naar buiten wil. Jung stelde namelijk dat de onderdelen die we onderdrukken, hij noemde dat ´onze Schaduw,´ het dichtst bij onze diepste talenten liggen.

Laten we jouw angst voor oordeel als een kans zien om jouw ware tekentalent te bevrijden. Dit is geen quick-fix, maar een reis, traject of proces, net hoe je het wil noemen, die we stap voor stap verkennen verkennen met een praktisch en een beetje ´Jungiaans´ stappenplan.

---

Jouw Innerlijke Reis: Een Voorbeeldverhaal

Om je een concreet beeld te geven, gebruik ik dit voorbeeld verhaal wat ik ruim 20 jaar geleden schreef voor een visualisatie oefening. Dit was de opdracht:

Stel je voor dat je in een lift stapt en naar beneden gaat. Als je de deur van de lift opendoet zie een grot. Donker en onheilspellend. Hier verborgen achter een omgevallen stuk rots vind je jezelf in de laagste vorm die je kunt voorstellen.

Het beeld van jouw op zijn aller, aller, slechts. Neem waar, in gedachten, wat je ziet. Hoe het zelf eruit ziet, wat je doet, hoe het aanvoelt. Dit was de tekst die ik schreef:

De twee zware metalen deuren vallen met een klap in het slot. Met veel lawaai, gebonk en gekras begint de afdaling. Het licht is slap geel en de lucht bedompt in de lift. De rode knopjes zijn al jaren geleden verbleekt zodat je moet gokken welke cijfertjes je moet nemen.

Met een luide knal stopt de lift. De metalen deuren openen nu weer met de nodige schuif- en krasgeluiden. Een sissend geluid, alsof er ergens lucht ontsnapt, komt mij tegemoet. De grot waarin ik mij nu bevindt wordt zwak verlicht door het schijnsel uit de lift. Maar die sluit weer zijn deur zodat ik in het pikdonker daar sta.

Ik besluit de zaklantaarn aan te doen en zie onmiddellijk achter een stuk rots een figuur, of zeker toch twee ogen. Met een raar gedrocht op het hoofd. Een boomschors, nee een boomstronk met een hoofd eronder. De schimmel staat op het hout en de muffe lucht komt je tegemoet. Is dat het zelf? Wat een laag gedrocht. Het lijkt angstig als ik het aankijk.

Het verstopt zich weer achter de rots zodat ik meer naar voren loop om het beter te zien. Op zijn hurken kijkt het nu angstig omhoog. Het is een boomstronk met pootjes en een hoofd erop. Afgewerkt met een hoofddeksel van boomschors. In een puntmuts vorm. Sissend maakt het, of hij of zij, afwerende gebaren. Als ik erna kijk denk ik aan het gevangen zijn. En zo te zien al eeuwen. Verstrikt in zijn eigen boomvorm.

Angst voor alles wat op hem af komt. Vooral andere wezens. Het lijkt of er al geen eeuwen iemand geweest is in de grot. Als ik vraag hoe heet jij begint het veel meer te sissen en woest te zwaaien met zijn takke armpje. Zielig komt er nu in mij op. Zo kan het toch niet verder? Het wordt tijd om je schors te verlaten en je bloot te stellen aan het echte leven zeg ik. Met wijd opengesperde mond kijkt het mij nu aan. Is dat begrip of onbegrip denk ik.

Kom zeg ik, maar het zelf sist nog hevig als blijkt van verzet. Dan in een impuls geef ik er maar een schop tegen. Het zelf rolt door de grot waardoor de boomstronk scheurt en wanneer hij of zij met een klap tegen de wand aankomt uiteindelijk ook splijt. Zo, bevrijd, wel tegen wil en dank maar toch. Wat nu. Het zelf is niet geheel ontevreden met de nieuwe vrijheid. Als een kind dat zijn vinger leert kennen bekijkt hij of zij zichzelf.

Ik schijn de lantaarn op zijn hoofd en zie rust in de ogen. Een blik van waardering. Ik weet het niet. De lift is daar en ik wijs naar de gesloten deur. Nu, dat is weer een brug te ver, want het sissen neemt weer een aanvang. Pff, denk ik, praten zal niet lukken. Ik loop ernaartoe en pak het eerste de beste takje maar en begin eraan te trekken. Meekomen roep ik. Wilde bewegingen en meer brekende schors en takken zijn het gevolg.

Tja, dan maar alles in één keer opgepakt. Zo groot is het nu ook weer niet. Ik buk en als een baby heb ik het geheel in mijn hand. De oogjes kijken mij strak aan en opeens is er rust. Zie ik verbazing? Ik loop met het zelf inmiddels vrijwel zonder takken en schors naar de lift. Het lichaampje voelt iel en broos aan. Ik geef een schop tegen de metalen deur waarbij de zaklantaarn op de grond klettert. Nou ja, de deur gaat krakend open. Een zee van licht stroomt de grot binnen. Zijn we al boven dan? Ik sta even verbaasd maar dan loop ik de lift in.

Ik kan zo doorlopen en sta op het gras. Welkom in het echte leven zeg ik en zet de kleine in het gras. Nog niet eerder heb ik zoveel verbazing kunnen aflezen op een gezicht. Het heeft zijn knuistje nog stevig vastgedrukt in mijn hand als ik besluit een stukje te lopen. Waggelend en wiebelend gaat het mee naast mij.

---

Helemaal aan het eind van deze blogpost vind je de hele analyse van dit verhaal op de manier van Jung. Zodat je een beeld hebt van de metaforische betekenissen. Toen ik dit schreef, ik schreef in die tijd wel meer verhalen, had ik nog geen enkel idee of benul van het werk van Jung. De analyse deed ik niet alleen maar het de hulp van Google Gemini.

Het Stappenplan: Jouw Weg naar Creatieve Vrijheid

Deze methode is gebaseerd op het Jungiaanse principe dat we onze innerlijke ‘blokkades’ kunnen transformeren door ze te erkennen en de energie die daarin vastzit, vrij te maken.

Stap 1: Erken de Energie van de Angst voor Oordeel

De gedachte “Wat zullen anderen ervan vinden?” voelt als een rem, een verkramping. Het is een constante innerlijke dialoog die je van je creatieve proces afhoudt.

• Jouw taak: Voel deze onrust, spanning, de aarzeling of de angst die opkomt als je overweegt je tekening te laten zien of zelfs maar te beginnen. Zie het niet als een falen, maar als een signaal van je psyche. Deze energie wil je eigenlijk beschermen tegen afwijzing of kritiek, maar verstikt je talent.
• Reflectie met het verhaal: De “zware metalen deuren”, het “lawaai” en de “bedompte lucht” van de lift staan voor de weerstand en het ongemak dat je voelt als je afdaalt naar deze diepe angst. Het “pikdonker” van de grot symboliseert het onbekende en vaak beangstigende innerlijke landschap waar deze angst zich schuilhoudt.

Stap 2: Duik in de Geschiedenis van Jouw Angst voor Oordeel

Deze angst is niet zomaar ontstaan. Er ligt vaak een geschiedenis aan ten grondslag die je kunt onderzoeken.

• Jouw taak: Denk terug aan je kindertijd of adolescentie. Waren er momenten dat je gekritiseerd werd, je dom voelde, of misschien werd verwacht dat je altijd perfect moest zijn? Dit soort ervaringen kunnen de kiem leggen voor de innerlijke criticus.
• Reflectie met het verhaal: De “boomschors/boomstronk” figuur, die “angstig” kijkt, “sist” en “afwerende gebaren” maakt, is jouw geïnternaliseerde angst voor oordeel. Het is het deel van jou dat zich klein, kwetsbaar en ‘dom’ voelt, en daarom bang is voor de buitenwereld. Het “gevangen zijn” en “eeuwen verstrikt” zijn de symbolen van hoe lang deze energie al vastzit en jouw potentieel belemmert. De “muffe lucht” en “schimmel” duiden op de ongezonde stagnatie van deze schaduw.

Stap 3: Wat Ontbreekt er in je Huidige Leven door deze Angst?

Achter elke angst schuilt een dieper verlangen. De angst om geoordeeld te worden, weerhoudt je van iets belangrijks.

• Jouw taak: Vraag jezelf af: “Als deze angst er niet was, wat zou ik dan doen? Welke kwaliteit mis ik in mijn leven door deze angst?” Vaak gaat het om:
  • Authentieke expressie: Jezelf volledig kunnen uiten zonder remmingen.
  • Zelfvertrouwen: Geloven in je eigen kunnen, los van externe bevestiging.
  • Vrijheid: De vrijheid om te experimenteren, fouten te maken en plezier te hebben in het proces.
  • Creativiteit: De mogelijkheid om je unieke ideeën en visie op papier te zetten.
  • Autonomie: Je eigen innerlijke stem volgen in plaats van de verwachtingen van anderen.
• De Onderdrukte Gift/Passie: De angst om ‘dom’ te zijn of niet ‘goed genoeg’ te zijn, onderdrukt vaak jouw unieke creatieve flair, je durf om buiten de lijntjes te kleuren, of je vermogen om puur vanuit je hart te tekenen. Dit zijn de gaven die vastzitten in de ‘boomstronk’ van je schaduw.

Stap 4: Herken en Haal Projecties Terug naar Jezelf

De stem van “anderen” is vaak je eigen stem, geprojecteerd op de buitenwereld.

• Jouw taak: Wanneer die gedachte “Wat zullen zij ervan vinden?” opkomt, draai de vraag dan om: “Wie in mijzelf vindt dat ik niet goed genoeg ben of dom bezig ben?” Is het een stem van een ouder, een leraar, of een geïnternaliseerde kritiek die je hebt overgenomen? Dit is jouw innerlijke criticus die de rol van ‘anderen’ speelt.
• Reflectie met het verhaal: De boomstronk-figuur die “angstig” naar jou kijkt en “afwerende gebaren” maakt, is deze geïnternaliseerde criticus en jouw eigen angst. Door deze angst in de figuur te herkennen en te erkennen, breng je de projectie terug naar jezelf. Het is jouw eigen innerlijke strijd die je projecteert op de buitenwereld.

Stap 5: Actieve Transformatiemomenten & Symboliek

Dit is de stap waarin je actief aan de slag gaat met de energie die je hebt geïdentificeerd. Het is het moment van bevrijding en transformatie.

• Jouw taak: Dit is waar visualisatie en symbolische actie krachtig zijn.
  • Confronteer de Angst: Stel je voor dat je recht tegenover je innerlijke criticus (of die angstige boomstronk-figuur) staat. Spreek de angst aan. Zeg wat je nodig hebt.
  • De “Schop” (Symbolische Daad): In het verhaal gaf de verteller het gedrocht een “schop”. Dit staat voor een bewuste, soms confronterende ingreep in je eigen innerlijke patroon. Het is het doorbreken van de cyclus van angst en immobiliteit. Dit kan een symbolische actie zijn, zoals:
    • Een ‘lelijke’ tekening maken met de intentie om het gewoon te laten zijn, zonder te oordelen.
    • Je werk delen met één persoon die je vertrouwt, zelfs al voelt het eng.
    • Een ‘stop’-signaal geven aan de stem in je hoofd.
  • Accepteer de ‘Chaos’ van Loslaten: Het “scheuren en splijten” van de boomstronk symboliseert dat het oude, beperkende patroon (de angst voor oordeel) moet barsten om iets nieuws te laten ontstaan. Dit kan ongemakkelijk voelen, alsof je de controle verliest. Omarm die tijdelijke chaos; het is een teken van transformatie.
• De Geboorte van Nieuw Potentieel: Het beeld van het bevrijde wezen dat “als een kind zijn vinger leert kennen” en later “waggelend en wiebelend” met jou meegaat, is de kern van de integratie. Het is de vrijgekomen energie van jouw onderdrukte authenticiteit en zelfvertrouwen. Deze energie is nog jong en kwetsbaar, maar ze is vrij en nieuwsgierig. De “rust in de ogen” en “verbazing” van het bevrijde wezen zijn de tekenen van innerlijke vrede en de acceptatie van dit nieuwe, vitale deel van jezelf.
• De Terugkeer naar het Licht: Het “zee van licht” bij de lift staat voor het integreren van dit bevrijde deel in je bewuste, actieve leven als portrettekenaar. Je brengt de angstige, onderdrukte delen van jezelf naar het licht van de realiteit, waar ze kunnen ademen en groeien.

Stap 6: Geef de Vrijgekomen Energie een Nieuwe, Bewuste Uitlaatklep

Je hebt de energie bevrijd die vastzat in je angst. Nu is het tijd om die energie te richten op je passie: portrettekenen!

• Jouw taak: De energie die vastzat in dit voorbeeld de angst om ‘dom’ te zijn, kan nu vrijkomen voor echte creativiteit, expressie en het nemen van creatieve risico’s.
  • Begin Klein, Begin Nu: Pak je potlood en papier. Focus op het proces, niet op het perfecte resultaat. Laat je hand de lijnen zetten, zelfs als ze ‘fout’ lijken. Dit is jouw ‘kind’ dat zijn vinger leert kennen – vol verwondering en zonder oordeel.
  • Focus op je Innerlijke Validatie: Teken om het tekenen zelf. Vraag jezelf na het tekenen: “Voel ik me hier goed bij? Heb ik plezier gehad in het proces?” Die innerlijke voldoening is de enige ‘waardering’ die telt. De “rust in de ogen” van het bevrijde wezen uit het verhaal is een teken van die innerlijke vrede die ontstaat als je van binnenuit handelt.
  • Deel met Intentie (wanneer je er klaar voor bent): Als je kiest om je werk te delen, doe het dan niet vanuit de drang naar externe goedkeuring, maar vanuit een plek van kwetsbare authenticiteit: “Dit is wat ik heb gemaakt, en het is een deel van mijn proces.” Dit is als het “waggelend en wiebelend” meegaan van het bevrijde wezen: het is nog nieuw en onzeker, maar het beweegt zich voort in de wereld.
  • Embrace ‘Domme Dingen’: De angst om “dom bezig te zijn” kan transformeren in de vrijheid om te experimenteren, te falen en ervan te leren. Echte groei en unieke stijlen ontstaan vaak uit het ‘domme’ of onhandige begin. Sta jezelf toe te ‘spelen’ met je tekentalent.

---

Jouw Tekenreis: Een Pad van Individuatie

Het bevrijden van je tekentalent door het confronteren van de angst voor oordeel is niet alleen een creatieve oefening; het is een diepgaand psychologisch proces. Het is jouw persoonlijke reis van individuatie: het worden van een completer, authentieker en vrijer mens.

Op PortretPassie moedigen we je aan om deze reis aan te gaan. De moed om je eigen innerlijke landschap te verkennen en je Schaduw te omarmen, is de sleutel tot het ontgrendelen van je volledige potentieel – zowel als kunstenaar als als mens.

Dan als laatste: de hele Jungiaanse analyse van het korte verhaal

1. De Afda(a)ling in het Onbewuste (De Grot/Lift)

De reis begint met een letterlijke afdaling, wat in de psychologie altijd symbool staat voor het afdalen naar het onbewuste.

• De lift en het lawaai: De “zware metalen deuren”, het “lawaai, gebonk en gekras” en de “bedompte lucht” symboliseren de weerstand en het ongemak dat we vaak voelen wanneer we ons onderdrukte zelf onder ogen zien. Het is geen comfortabele reis; het is rauw en confronterend.
• Het afnemende licht: Het “slap gele licht” dat verdwijnt in het “pikdonker” van de grot staat voor het betreden van het onbekende, het irrationele en het onzichtbare deel van de psyche. In het donker zijn we kwetsbaarder en kunnen we onze angsten beter waarnemen.
• De “grot”: Grotten zijn universele symbolen voor de baarmoeder, het begin, maar ook voor het onbewuste, de onderwereld of de plek waar verborgen dingen huizen. Het is de plek waar je de confrontatie met je Schaduw aangaat.

2. De Ontmoeting met de Schaduw (Het Gedrocht)

De ontdekking van de “figuur” of het “gedrocht” is de confrontatie met de Schaduw zelf.

• Het uiterlijk (“boomschors/boomstronk”, “schimmel”, “muffe lucht”): Dit zijn symbolen voor stagnatie, verval, versteendheid en een gebrek aan leven of beweging. Het “laag gedrocht” reflecteert de ongewenste, misschien zelfs walgelijke, aspecten die de verteller onbewust draagt. Het “hoofddeksel van boomschors in een puntmuts vorm” kan duiden op een kinderlijke, primitieve of onontwikkelde kant.
• De angst en afweer (“angstig”, “sissend”, “woest zwaaien”): Dit illustreert perfect de weerstand van de Schaduw tegen bewustzijn en verandering. Het ‘gedrocht’ wil verborgen blijven, bang voor het ‘licht’ van erkenning.
• Het “gevangen zijn” en “eeuwen verstrikt”: Dit symboliseert de vastzittende energie en het potentieel dat opgesloten zit in de onderdrukte Schaduw. Deze aspecten van jezelf zijn al lange tijd niet erkend en hebben zich geïsoleerd.
• “Zielig komt er nu in mij op”: Dit is een cruciaal moment van empathie en herkenning. De verteller begint het ‘gedrocht’ niet alleen als ‘slecht’ te zien, maar ook als lijdend. Dit is de eerste stap naar acceptatie.

3. De Integratie van de Schaduw (De Bevrijding)

De verteller neemt actief deel aan het ‘bevrijden’ van de Schaduw, zelfs als dit met weerstand gaat.

• De daadkracht (“schop ertegenaan”): De “schop” staat voor een bewuste en soms confronterende ingreep. Je kunt je Schaduw niet altijd met zachte hand overtuigen; soms is een krachtige actie nodig om de stagnatie te doorbreken. Het symboliseert het doorbreken van oude, belemmerende patronen.
• Het scheuren en splijten: De fysieke ‘beschadiging’ van het gedrocht (boomstronk scheurt, splijt) staat voor het opbreken van de oude identiteit of vorm van de Schaduw. Het is pijnlijk en destructief voor de oude staat, maar noodzakelijk voor vernieuwing.
• “Niet geheel ontevreden met de nieuwe vrijheid”: Dit toont aan dat de Schaduw, ondanks de aanvankelijke weerstand, verlangt naar integratie en bevrijding. De energie die vastzat in het onderdrukte deel, komt nu vrij en kan positief worden ingezet.
• “Als een kind dat zijn vinger leert kennen”: Dit is een prachtig symbool voor de hernieuwde onschuld, het begin van een nieuw leerproces en de ontdekking van nieuw potentieel. De bevrijde energie is als een pasgeborene die de wereld voor het eerst ervaart.
• “Rust in de ogen”, “blik van waardering”, “verbazing”: Deze reacties van het ‘gedrocht’ symboliseren de aanvaarding en transformatie. Door de Schaduw te erkennen en te bevrijden, ontstaat er innerlijke rust en een gevoel van heelheid.

4. De Terugkeer naar het Bewuste Leven (De Lift en het Gras)

De terugreis symboliseert het terugbrengen van de geïntegreerde Schaduw naar het bewuste ego en het dagelijks leven.

• De weerstand bij de lift: Hoewel bevrijd, is er nog steeds angst of terughoudendheid om de ‘veilige’ duisternis van het onbewuste te verlaten en het ‘licht’ van het bewuste leven te betreden. Het sissen duidt op de laatste restjes verzet.
• Het ‘meenemen’ en vasthouden: De verteller neemt het ‘gedrocht’ mee. Dit staat voor actieve integratie – je laat de bevrijde Schaduw niet achter in de grot; je neemt het mee als een deel van jezelf. Het “knuistje nog stevig vastgedrukt in mijn hand” symboliseert de nieuwe, bewuste verbinding en acceptatie.
• De “zee van licht” en het “gras”: Dit is de terugkeer naar het bewuste, levendige en vruchtbare deel van het bestaan. De Schaduw wordt nu blootgesteld aan de werkelijkheid, waar het kan groeien en zich kan ontwikkelen.
• “Waggelend en wiebelend gaat het mee”: De integratie is geen perfect proces; het is een begin. Het ‘nieuwe’ deel van jezelf moet nog leren lopen en zich aanpassen aan de buitenwereld, maar het is er wel, en het beweegt mee met de rest van het wezen.

---

Conclusie van de Jungiaanse Analyse

Dit korte verhaal is een mooie allegorie voor het Jungiaanse proces van het confronteren en integreren van de Schaduw. Het laat zien:

• De ongemakkelijke en confronterende aard van de reis naar het onbewuste.
• De vorm die de onderdrukte, stagnerende Schaduw kan aannemen.
• De initiële weerstand van de Schaduw tegen bewustwording.
• De noodzaak van een actieve, soms daadkrachtige, rol van het ego om de Schaduw te bevrijden.
• De transformatie van de Schaduw van een beangstigend of verachtelijk ‘gedrocht’ naar een bevrijd, nieuw en potentieel waardevol deel van de psyche.
• Het belang van het integreren van dit bevrijde deel in het bewuste leven, zelfs als dat in het begin onwennig is.