Archetypen helpen je om portretten te maken die mensen aanspreken.
Soorten archetypen
Archetypen heb je in
- symbolen / vormen
- gedachten
- en kleuren
Archetypen zijn sterke communicatie typen waarmee je bij één enkel beeld, gedachte, kleur of vorm al snapt wat er bedoelt wordt.
Wat is dan een archetype?
Een soort persoon? Bijna goed, een betere omschrijving is het universele idee wat we over die soort persoon hebben. Want het is de collectieve gedachte over een persoon die het archetype vormt. Maar die collectieve gedachte kan ook over een vorm, symbool of een kleur gaan.
Het archetype is de gedachte die iedereen over de hele wereld deelt als het om die ‘soort’ persoon, vorm, kleur of symbool gaat.
Geen verwarring het is de gedachte. Niet de persoon (vorm, kleur of symbool) zelf. Archetype beperkt zich niet tot personen maar gaat ook op voor dingen, objecten en bijvoorbeeld kleuren. Ken je geen archetypisch object? Dat is zeker niet waar, ik weet zeker dat je er vele kent.
Maar kleuren kunnen ook praten, dankzij het feit dat ze voor mensen archetypisch zijn.
Archetype is dus de universele gedachte over een bepaald object, kleur of zelfs mens. Alles kan archetypisch zijn als de gedachte die daar uit voorkomt een collectieve is.
Wat heb je aan archetypen als portrettekenaar?
Dat is een prachtig gegeven voor tekenaars want het stelt je in staat om exact het juist instrument te gebruiken om de behoefte van je publiek aan te spreken. Om bij personages te blijven, een bekend voorbeeld is de grote held. Rambo is archetypisch want bij Rambo komt een universele gedachte omhoog, iemand die na een zware strijd vanuit een underdog positie uiteindelijk overwint.
Voorbeelden van archetypen personen
Maar de lijst met archetypen is groot. Denk eens aan de wijze oude man, wie is dat in Harry Potter? Juist Perkamentus. En wat dacht je van de naam: Perkamentus, ook dat zegt al iets over de personage. Zo kun je door slim gebruik te maken van universele gedachten over archetypen jouw tekeningen heel herkenbaar maken voor je publiek. Waarna mensen zich gaan identificeren met jouw werk en die herkenning zorgt voor bekendheid.
Archetypen en commercie
Misschien is dit stukje marketing maar voor een beter begrip van het woord archetype schrijf ik het hier voor je.
Merken ‘bezitten’ geen waarden. Zo ook kunstenaars niet. Ze zijn abstracte concepten die alleen in onze hersenen bestaan en die worden geactiveerd door herkenningstekens, zoals namen, logo’s, symbolen. Die roepen allerlei associaties op die gezamenlijk het merk bepalen.
Een archetype kan wel waarde toevoegen aan jouw werk door mensen rationeel en emotioneel te raken.
Archetype kun je terugvinden in de houding, oogopslag, belichting en gebruikte toonwaarden van je portret. De totale presentatie. Het voorbeeld hieronder is archetypisch omdat het gaat over een emotie. Waarbij de stand van de handen een rol speelt.
Trends
De trends in de marketing leidden er toe dat consultants en marktonderzoekers meer grip proberen te krijgen op de combinatie brein en beleving. Als we immers weten hoe mensen een product, jouw werk ervaren of beleven, heb je de sleutel om via de communicatie met jouw werk mensen te beïnvloeden.
Archetype en psychologie
De grondleggers van de dieptepsychologie, Freud, Carl Gustav Jung en Alfred Adler stellen dat het overgrote deel van wat zich in de mens afspeelt onbewust is. We zijn ons niet altijd bewust waarom we ons gedragen zoals we ons gedragen. Interessant in dit verband is het idee van Jung dat er niet alleen een persoonlijk, maar ook een collectief onbewuste bestaat. De inhouden van dat collectieve onbewuste – dat we als menselijke soort in ons dragen – noemt hij archetypen.
Voorbeelden van archetypen in figuren
Denk maar eens aan godsdiensten, mythen en sprookjes bevolkt met archetypische beelden en figuren. De ridder, de magiër, het mooie onschuldige meisje. We herkennen ze zonder nadenken. De gedachte van Jung is dat al deze symbolen en beelden niet los van mensen ergens in boeken, sprookjes, verhalen, of ergens ver weg in een hemel bestaan, maar dat ze door overerving collectief in ons onbewuste aanwezig zijn.
Een verzameling ervaringen opgebouwd door onze voorouders in allerlei situaties. Ze zijn als het ware gegroefd in onze psyche en worden geactiveerd zodra ze in bepaalde situaties worden herkend. Ze leiden dan tot een automatisch gedachte- en gevoelspatroon.
In feite deze gedachten lege vaten die pas gevuld worden als er een herkenbare situatie voordoet. Bepaalde mensen, plaatsen en situaties roepen een gevoel in je op dat het archetype laat ontwaken en je herkent de ontstane ervaring.
Wat heb je aan archetypen als tekenaar of tekenares?
Werken met bepaalde beelden gelinked aan het onbewuste roepen eerder herkenbaarheid op bij mensen wanneer je dat kunt toepassen. En dan kom ik op een ander terrein: veel succesvolle kunstenaars passen archetypische elementen onbewust al toe. Kunst is gevoel en zonder het zich af te vragen maken ze werk dat een breed publiek aan spreekt. Ondanks dat ik ook denk dat kunst gevoel moet blijven en niet direct een uitgebalanceerde beeldindeling om een zo groot mogelijk publiek aan te spreken. Het kan echter naar mijn idee geen kwaad dat je iets begrijpt van de achtergrond.
Zo kun je begrijpen waarom Harry Potter een succes werd maar ook waarom schilders als Dali, van Gogh en in zijn tijd Anton Pieck veel gevraagd werden.
Terug naar het begin: Archetypen heb je in symbolen gedachten en kleuren.
Hieronder 3 voorbeelden met tekeningen:
PIJL: Door de geschiedenis heen symboliseert de pijl ook oorlog, macht, snelheid, de stralen van de zon, kennis… zowel als godheden, zoals de Griekse god Apollo en godin Artemis (beiden jagers), de Hindoe weergod Rudra; en vele goden van seksuele aantrekking: Eros (Grieks), Cupido (Romeins), Kama (Hindoe).
CIRKEL (heilige ring): (hier zijn het bollen) een oud en universeel symbool van eenheid en oneindigheid, de godin en vrouwelijke kracht. Voor religies die zich op de aarde richten door de hele geschiedenis heen vertegenwoordigt de cirkel de vrouwelijke geest van kracht, de kosmos of een vergeestelijkte Moeder Aarde. Overigens staan hier nog meer archetypische elementen, als bijvoorbeeld de uil die een ei vast heeft.
DE ADELAAR is een universeel symbool van macht, gezag, overwinning, hemelse goden, en het koninklijke hoofd van een natie. Denk maar aan de Amerikanen, de Romeinen en het Duitse rijk. Alle drie rijken die gebouwd zijn op verovering.
Conclusie
Met kennis van archetype heb je de mogelijkheid om emotie of gevoelens in een tekening te sturen in de richting die jij wilt bereiken. Nu gebeurd dat bij veel kunst al helemaal onbewust omdat je begint aan onderwerpen die je aanspreken. De reden blijft dan vaak onbekend. Tot je er wellicht, achteraf, over gaat nadenken. Ik wens je weer alles succes met tekenen en tot in het volgende artikel.