Hoe soorten belichting je helpen de expressie van je model te benadrukken.
Met dit onderwerp kom je ook op het terrein van de fotografie. Kennis van fotografie geeft je als tekenaar van portretten zeker een voordeel. En maakt duidelijk dat je voor geweldig portret altijd, als dat kan natuurlijk, zelf de foto’s moet maken.
Waarom zou je deze typen belichting moeten kennen?
- Het voordeel wanneer je de verschillende soorten belichting kent is dat je ongemerkt ook de vormen waarmee een gezicht is opgebouwd leert herkennen. Waardoor je ook wanneer een portret onvoldoende belicht is zelf de toonwaarden kunt toevoegen zodat je een eigen belichting maakt. Zonder dat deze onnatuurlijk wordt.
- Met kennis van deze soorten belichtingen kun je ook de sfeer en de presentatie van je portret sturen.
- Je kunt je model er beter uit laten zien met een bepaalde soort belichting, het flatteren van een gezicht. Of juist bepaalde kenmerken benadrukken.
- Met ‘belichtings vormen’ kun je diepte en volume benadrukken of juist verminderen.
Soorten belichting
- de Rembrandt belichting
- de split belichting
- de vlinder belichting
Een hele bekende komt van een oude meester: Rembrandt van Rijn. Voor zijn schilderijen gebruikte hij een kenmerkende stijl waarmee hij de uitstraling van zijn portretten verhoogde: de Rembrandt belichting.
Een lichtval vanaf boven onder een hoek van ongeveer 45 graden zodanig dat er een ‘licht’ driehoek op de wang ontstaat. Bij dit voorbeeld met olieverf hier naast zie je duidelijk de opvallende driehoek op de wang bij deze lichtval.
De drie studie portretten, gemaakt met 2B potlood, hieronder laten je ook de andere vormen zien. Hier zijn ze overdreven weergegeven om de vorm te benadrukken.
- 1 split belichting
- 2 Rembrandt belichting
- 3 vlinder belichting
Sfeer en presentatie van je portrettekening door belichting
In de praktijk is niet elke soort even duidelijk aanwezig zoals de voorbeelden je hier laten zien.
Split belichting
Hier komt het licht van één kant. Het contrast verschil is hier niet groot omdat de tweedeling van het gezicht is onderdrukt door de haren voor het zonlicht.
Bij deze afbeelding was het zonlicht zacht maar net voldoende om allerlei lijnen op het gezicht te laten ontstaan door haar haren daarvoor te zetten. Deze lijnen benadrukken de vorm van het gezicht. Bij deze belichting krijgt het portret een bepaalde sfeer die past bij de uitdrukking van het portret. Om deze lijnen nog beter uit te laten komen is het hele contrast op het gezicht vergroot. Waarmee de expressie van het gezicht verbeterde.
Wanneer het licht te fel is kun je natuurlijk eindigen met één hele donkere kant wat je niet altijd het mooiste portret oplevert. Je kunt dat oplossen met een wit reflectie scherm aan de donkere kant. (Soms is een wit stuk karton al voldoende.)
Fel licht levert je hoge contrasten die wel mooi zijn om te tekenen maar lastig om te fotograferen omdat je model wel moet blijven kijken. In fel zonlicht kun je weleens eindigen met geknepen ogen en een uitdrukking die je niet wilt. Kijk maar naar de linker foto van de drie.
Bij de rechter foto hiernaast is gekozen voor zachtere licht omstandigheden waardoor het portret die uitstraling kreeg die paste bij de hele tekening.
De vlinder belichting
Dit portret hieronder laat zien hoe je met belichting meer dramatiek en of emotie toevoegt aan je portrettekening. Door in een later stadium de vlakken donkerder te maken werd dit nog meer benadrukt. Het werken met lagen staat beschreven in de serie over portrettekenen.
De donkerste uitvoering is gemaakt met houtskool
Flatteren
Bij dit voorbeeld zie je hoe je met belichting, uitgevoerd door het toepassen van andere toonwaarden, een portret maakt of breekt. Het linker is gemaakt met hardere potloden, F en 2B terwijl voor de rechter 3B en 4B werden gebruikt.
Diepte of volume
Ook de oude meesters kenden deze vormen van belichting
Deze drie voorbeelden zijn alle min of meer vlinder belichting waarmee da Vinci de gezichten accentueerde. Wat opvallend is dat van deze drie de Mona Lisa zeker niet de mooiste is. Nu is dat niet helemaal eerlijk want we hebben geen opname van de Mona Lisa toen het net klaar was. Het staat vast dat de kleuren er toen wel anders uitzagen.
Wat we nu zien is zeker niet de reden waarom een paar miljoen bezoekers per jaar Frankrijk bezoeken voor dit schilderij. Haar faam dankt ze aan andere dingen waar je wel als portrettekenaar van kan leren.