Hoe verwijder je de glans van grafiet

Waarom glanst grafietpotlood zo en hoe kom je er van af

Heb je wel eens een tekening gemaakt die door de glanzende vlekken van je grafietpotlood er minder professioneel uitziet dan je had gehoopt?

Ik had vooral last van die glans toen ik experimenteerde met dikkere lagen om bijvoorbeeld haren te tekenen en dan te bewerken met gum. Kijk, die glans is op zich niet erg, als je de tekening natuurlijk onder een hoek bekijkt. Maar ja, zodra je blik even verschuift, hups die glans weer. Dat verstoort dan toch die indruk van realisme.

Ik experimenteerde met:

• Paraffine
• Fixeer
• Pitt Mat potloden
• en papier

zodat die glans dan wel minder werd of helemaal verdween. Dat is wat je gaat zien en lezen in deze blogpost.

Waarom glanst grafiet?

• Hard drukken als je tekent. Grafiet is van origine een smeermiddel. Dat hard drukken kun je dan ook vergelijken met het inwrijven van iets, bijvoorbeeld meubels.
• Er zijn verschillende factoren die invloed hebben op die glans: zoals de hardheid van het potlood, de druk die je uitoefent en het zelfs het soort papier.

Oplossingen tegen de grafietglans

Het aanbrengen van paraffine: een stap-voor-stap uitleg

Paraffine, ook wel kaarsvet, heeft de eigenschap om de glans van grafiet te matten. Ik je vertellen hoe je dat aanbrengt:

• Kies de juiste paraffine: Je kunt speciale paraffine voor kunstenaars gebruiken, maar ook een witte kaars of een blok paraffine uit de hobbywinkel is geschikt. Als het maar schoon en vrij van kleurstoffen is.
• Verwarm de paraffine: Smelt de paraffine in een oude pan op laag vuur. Maak het niet te heet, want dan kan het papier beschadigen. Als het smelt kun je het gelijk gebruiken.
• Bereid je tekening voor: Leg je tekening op een vlakke, hittebestendige ondergrond. Zorg ervoor dat de tekening droog is voordat je de paraffine aanbrengt. Ik tape hem vast op een plaat multiplex. Voorkom je ook dat het papier onbedoeld gaat bobbelen
• Breng de paraffine aan: Doop een zacht kwastje in de gesmolten paraffine en smeer het lichtjes over de tekening. Werk in kleine secties en probeer wel zo gelijkmatig mogelijk aan te brengen.
• Laat drogen: Laten afkoelen en uitharden. Trek daar 2 tot 3 uur voor uit. Hangt ook af van de vochtigheid in huis.

Tips

• Test eerst op een klein stukje papier: dan ervaar je hoe het papier reageert en kun je experimenteren met de hoeveelheid.
• Bouw de laag paraffine op: Als je meer dekking wilt, kun je een tweede laag aanbrengen nadat de eerste laag volledig droog is. Dat heeft geen extra functie behalve dan dat je dat mooier lijkt.
• Gebruik een fixeermiddel: Na het aanbrengen van de paraffine kun je een fixeermiddel gebruiken om de tekening extra te beschermen tegen vlekken en slijtage. Voordelen van het gebruik van paraffine:
• Matte afwerking: Paraffine matteert de glans en geeft je tekening een zachtere uitstraling.
• Bescherming: Het vormt een beschermende laag over je tekening, waardoor deze minder snel beschadigd raakt.
• Verscheidenheid aan effecten: Door de hoeveelheid paraffine en de manier van aanbrengen kun je verschillende effecten creëren, van een subtiele matte afwerking tot een meer wasachtige look.

Nadelen van het gebruik van paraffine:

Het kost tijd in de overtreffende trap: Haast is met dit soort processen niet aan de orde. En dan moet het ook nog eens drogen.

Mogelijk vergelen: Heel soms vergeelt de paraffine iets, vooral door felle en langdurige zon. Maar in huis heb je daar meestal geen last van.

Nog een oplossing is: fixeermiddel

Een fixeermiddel is een spray of vloeistof die je op je tekening aanbrengt om de losse pigmentdeeltjes (zoals grafiet en houtskool) aan het papier te hechten. Helpt tegen vlekken en slijtage.

Fixeermiddelen die de glans verminderen:

• Matte fixeermiddelen: Deze fixeermiddelen hebben als primaire doel om de glans van je tekening te verminderen. Ze bevatten vaak een matterende component die de glans van het grafiet dempt.
• Fixeermiddelen met een matte finish: Sommige fixeermiddelen bieden de mogelijkheid om te kiezen tussen een glanzende, matte of satijnen afwerking. Door te kiezen voor de matte optie, verminder je de glans van je tekening.

Hoe werken matte fixeermiddelen?

Matte fixeermiddelen bevatten vaak kleine deeltjes die een matte laag over je tekening vormen. Deze deeltjes verspreiden het licht dat op je tekening valt, waardoor de glans afneemt.

Waarop moet je letten bij het kiezen van een fixeermiddel?

• Compatibiliteit met je materiaal: Kies fixeer wat bij je materiaal past (grafiet, houtskool, pastel, etc.).
• Permanentie: Sommige fixeermiddelen zijn tijdelijk terwijl andere permanent zijn.
• Vergeling: Kan het wel of niet vergelen? Hangt natuurlijk ook af van de plek waar je tekening komt. In de volle zon is vragen om vergeling.
• Geur: Kies voor een fixeer met een zo min mogelijk irritante geur.

Populaire merken fixeermiddelen:

• Winsor & Newton: Biedt een breed scala aan fixeermiddelen, waaronder matte opties.
• Liquitex: Bekend om hun hoogwaardige kunstmaterialen, waaronder fixeermiddelen.
• Schmincke: Duits merk met heel veel kunst materialen
• Verreweg het meeste materiaal koop ik bij van Beek Art of op Amazon.

Tip: Test eerst een klein stukje van je tekening of op een andere tekening die je wellicht niet afmaakte. Dan zie je hoe het fixeermiddel reageert op je materiaal en of je tevreden bent met het resultaat.

Let op: Hoewel fixeermiddelen de glans kunnen verminderen, kunnen ze ook de toon van je tekening iets veranderen. Let daarom op de instructies en koop een goede kwaliteit. En nee, gebruik geen haarspray, dat is vragen om vlekken en verkleuringen. Tenzij je zo’n effect wilt natuurlijk.

De invloed van tekenpapier op de glans van grafiet

Het type tekenpapier dat je gebruikt, heeft inderdaad een aanzienlijke invloed op de mate waarin je grafiet gaat glanzen. De structuur en samenstelling van het papier bepalen hoe goed het grafiet wordt opgenomen en hoe makkelijk het is om te blenden.

Hier zijn een paar soorten tekenpapier en hun invloed op de glans:

• Glad papier (Bristol board): Dit papier heeft een zeer glad oppervlak, waardoor het grafiet minder goed in het papier dringt. Hierdoor blijft er meer grafiet op het oppervlak liggen, wat kan leiden tot een grotere glans. Het is echter ideaal voor het creëren van zeer gedetailleerde tekeningen.
• Zachtgetint papier: Dit papier heeft een licht textuur en is een goede middenweg tussen glad en ruw papier. Het biedt een goede balans tussen detail en een matte afwerking.
• Ruw papier: Papier met een ruwe structuur absorbeert het grafiet beter, waardoor de kans op glans afneemt. Het is perfect voor het creëren van expressieve tekeningen met veel contrast.
• Karton: Karton heeft een zeer dichte structuur en is ideaal voor het maken van grote, donkere vlakken. Het grafiet blijft goed zitten en de kans op glans is minimaal.

Waarom ontstaat er glans op verschillende papiersoorten?

• Oppervlaktestructuur: Een glad oppervlak zorgt ervoor dat het grafiet minder goed in het papier dringt en dus meer op het oppervlak blijft liggen.
• Porositeit: Een poreus papier absorbeert het grafiet beter, waardoor er minder kans is op glans.
• Bindmiddel: Het bindmiddel dat in het papier zit, kan ook invloed hebben op de mate waarin het grafiet wordt opgenomen.

Tips voor het verminderen van glans op papier:

• Gebruik een fixeermiddel: Zoals eerder besproken, kan een matte fixeermiddel helpen om de glans van je tekening te verminderen.
• Werk in dunne lagen: Door het grafiet in meerdere dunne lagen op te bouwen, in plaats van in één keer hard te drukken, verminder je de kans op glans.
• Gebruik een blending tool: Met een blending tool kun je het grafiet beter in het papier wrijven, waardoor de glans afneemt.
• Experimenteer met verschillende potloodhardheden: Een zachter potlood (bijvoorbeeld 6B) geeft meer pigment af en kan dus eerder tot glans leiden dan een hard potlood (bijvoorbeeld 2H).

Conclusie: De keuze voor het juiste tekenpapier is van groot belang voor het bereiken van de gewenste afwerking van je tekening. Door de juiste combinatie van papier, potloodhardheid en techniek kun je de glans van grafiet minimaliseren en een prachtige tekening creëren.

Andere manieren om de glans te verminderen

• De manier waarop je tekent.
• Pitt mat potloden.

De manier waarop je tekent spreekt bijna voor zich. Glans ontstaat vooral door hard drukken. Doe dat niet en je hebt geen glans meer. Maar dan is de vraag: ‘Hoe krijg ik dan echt zwart?’ Met grafietpotloden is dat lastig. Je kunt tekenen in lagen die je alle niet hard drukt of je mengt met houtskool. Het toverwoord bij allebei is dan niet hard drukken

De potloden

Je hebt verschillende potloden die meer zwart geven dan wat normaal kan bij een grafiet potlood. Onyx en van Derwent en deze van Faber Castell: de graphic pitt mat potloden.

Het voordeel van deze laatste is dat ze ook een matte afwerking hebben, hoe hard je ook drukt op het potlood.

Het nadeel is dat ze minder fijn doezelen, de laag voelt ook wat vettig noem ik maar aan. Ik gebruik voornamelijk de 14B als ik echt donkere haren wilt tekenen. Voordat ik dat potlood dan gebruik zet is eerst een laag houtskool erop. Als ondergrond. Dan krijg je echt zwart.

Conclusie

Samenvatting: Of glans echt hinderlijk is vind ik een persoonlijke ervaring. Zelf vind ik die glans wel vervelend maar wanneer ik een portrettekening inlijst achter glas zie je daar niet veel meer van. Immers glas reflecteert ook.

En de Faber Castell Pitt Mat gebruik ik alleen omdat ik er echt zwart mee kan maken. En helemaal glansvrij zijn deze ook niet. Vandaar als het echt om de glans gaat is de meest tijdrovende oplossing ook gelijk de beste: paraffine. En op plek 2 de spuitbus.

Veel van dit is afhankelijk van persoonlijke voorkeur. Wat ik nog wel een voordeel vind aan paraffine is dat je de tekening er mee kunt soften, verzachten in het Nederlands. Dat voegt nog iets toe aan de sfeer van een portrettekening. Ook helpt dat verzachten de fotorealistische indruk te versterken.

Ik hoop dat deze blog je aanzet tot zelf onderzoeken wat jij wel of niet mooi vind. Het is en blijft tenslotte kunst. En mooi is afhankelijk van wat jij of de toeschouwer er over denkt.