Hoe ga je realistisch tekenen?
Realistisch tekenen is eigenlijk het tekenen van licht. Want dat is waardoor iemand die naar jouw tekening kijkt de indruk krijgt dat het net echt lijkt. Het is voor jou als tekenaar of tekenares dan handig als je weet:
- Het verschil tussen hoe mensen een tekening zien en een foto.
- Hoe je op groot formaat eerder realistisch tekent
- Hoe je door meer licht reflecties te tekenen dan er op het voorbeeld te zien is juist de indruk van echt vergroot.
Een tekening zie je anders als een foto
Kijk, een foto is een foto, dus echt. Echt omdat je ‘weet’ dat een foto echt is. En van een tekening of schilderij ‘weet’ je dat het niet echt is. O.k. in deze tijd met photoshop…maar je snapt wat ik bedoel.
Om dat ‘net echt’ gevoel te krijgen van een tekening en zeker met een portrettekening, kun je niet klakkeloos de foto kopiëren.
Zonder dat je weet hoe je effecten erin stopt die het juist zo realistisch laten lijken, zonder dat je iets weet van hoe ons brein die dingen ervaart.
Als je wilt ervaren hoe dat werkt: pak een portretfoto en teken eerst alleen de neus. Maak er een foto van en zet hem op de computer. Teken dan vanaf diezelfde foto weer de neus maar nu met één van de ogen erbij. Links of rechts, dat maakt niet uit.
Maak er weer een foto van en zet ze op de computer naast elkaar. Welke van de 2 ervaar je als ‘echter’?
Het zijn tenslotte allebei stukjes papier met enkel grafiet en houtskool-lijnen erop.
Hoe groter hoe beter
Nou ja, dat is logisch! Groter, meer detail. Kun je dan niet fotorealistisch tekenen op een kleiner formaat? Het klinkt wellicht gek maar voor fotorealisme heb je niet alle details nodig. Het kan wel en het wekt nog meer bewondering op. Omdat je minutieus elk haartje perfect kopieerde.
Maar…ik ga je iets geks laten zien:
Deze tekening is zeker niet realistisch. Toch als je hem heel klein maakt ziet de tekening er veel realistischer uit. Dat komt omdat hersenen gewoonweg afmaken wat jij niet ziet. En dat afmaken gebeurd razendsnel, onbewust en met info uit vorige ervaringen met tekeningen.
Dat is ook waarom je niet alles hoeft te tekenen, zeker als je op een kleiner formaat werkt, maar wel net kunt laten lijken of je dit wel deed.
Het wit van het papier
Waarmee je licht en reflectie ’tekent.’
Licht is leven zelf op papier. Dat zie je vooral terug in de reflecties in de ogen als je tekent. Daarmee zien jouw portrettekeningen er realistischer uit.
Portrettekeningen zijn meestal getekend in lagen. Het is de kunst ervoor te zorgen dat, waar geen schaduw is, het wit van het papier zichtbaar blijft tot in de laatste laag.
En het allerbelangrijkste: voorkomen is beter dan genezen. Een deel waar eenmaal grafiet op gekomen is krijg je niet meer zomaar wit. Daarom geef ik van tevoren aan wat echt wit moet blijven.
(Zon) licht geeft reflectie. Reflectie laten zien in schaduwen maakt jouw portrettekeningen realistisch
Realistisch huid tekenen
Realistisch huid tekenen is rekening houden met reflectie. Portretten bouw je op in lagen. Als je tenminste de illusie van diepte wilt. Dat betekent dat op de een of andere manier altijd het wit van het papier een rol blijft spelen.
Dat doe je door de lagen, op de delen waar het licht opvalt, doorschijnend te maken. Een techniek die ik daarvoor gebruik is het tekenen van cirkeltjes.
Dat is monniken werk, zeker als het om grote oppervlakken gaat maar het voordeel is dat je prachtige verlopen van licht naar donker maakt. Wat je tekeningen net echt laat lijken
Haren in tegenlicht
Wat dacht je van haren in tegenlicht? Niet alleen op de huid valt zonlicht. Als je goed kijkt, zeker bij haren, zie je dit: hoe meer zonlicht erop hoe minder toonwaarden in dat vlak. Ja, dat lijkt een voordeel want dan hoef je minder te tekenen.
Wat je doet is eigenlijk de omgekeerde weg: je tekent niet alles wat je ziet maar juist net genoeg om het echt te laten lijken. Daarom teken ik bij haren waar de zon opvalt eerst enkel de omtrek en bepaal dan pas wat ik invul met licht grijze toonwaarden
Ogen komen tot leven
Reflecties in ogen maken of breken realisme. Ik maak ze meestal net iets groter dan je ze op de referentie foto ziet. Omdat we een foto nu eenmaal anders bekijken dan een tekening als je al aan het begin las.
Wat ik ontdekte is dat wanneer je meer licht in en rond de ogen tekent het eerder echt lijkt dan wanneer je je precies aan de foto houd. Dat heeft vooral te maken met het kleine oppervlak waarop je ogen tekent in een portret.
Hoe en waar gebruik je het wit van het papier
Je geeft al in de lijnentekening aan het begin aan wat wit moet blijven. Ook weer ruimer dan ze uiteindelijk moeten worden. Ik begin met experiment 1 uit 2014: een deel van een portret.
Het doel was om echt realistische huid/schaduwen te tekenen waarbij het effect van licht niet verloren ging. Omdat deze tekening niet in lagen is opgebouwd kwam dat niet echt tot uiting. Of het slibt teveel dicht of/en de witte plekken zijn overheersend.
Plus de rimpels lagen er te dik op, leken teveel op strepen. Rimpels zijn meer groeven, onregelmatig met een lichte en schaduwkant.
Cirkeltjes tekenen
De schaduwen (huid) begon ik nu veel lichter. Met een stomp potlood maakte ik hele dunne cirkelvormige lagen. Daarmee blijft het wit van het papier een rol spelen, tot in de bovenste laag.
Bergen en dalen
Een beetje overdreven. Maar een gezicht is niet plat. En juist met het wit van het papier laat je dat zien. Door te spelen met de intensiteit van dat licht.
Dat kun je met fotografie, als je een portret uitlicht. Maar net zo makkelijk met een tekening. Voor de schaduwen op de huid betekent dat je die stuurt met de hoeveelheid lagen grafiet die je gebruikt. Meer lagen is donkerder dan minder. Waarbij je elke laag doezelt zodat je gelijkmatige overgangen tussen licht en donker krijgt.
Conclusie
Fotorealistisch tekenen is op zich een vaag iets. Afhankelijk van opinie, trend en persoonlijke voorkeuren. En daarmee is het toch meer kunst dan je eerst zou denken omdat fotorealisme eigenlijk zegt: een kopie net als een foto.
Toch kun je een aantal punten aanwijzen waarmee je meer (foto) realistisch gaat tekenen: licht tekenen (het wit van het papier) en shading (vervagen: de manier waarop je schaduwen in elkaar laat overlopen.) Door het tekenen van lagen.
Mijn ervaring met schaduwen is dat hoe minder je er tekent, hoe echter het lijkt. Daarbij gebruik ik ook graag de achtergrond als hulpmiddel waarmee je een portret meer de illusie van diepte geeft. Waardoor een portrettekening weer realistischer lijkt.