Hoe teken je emotie in portrettekeningen
Hoe ingewikkeld is emotie? Het is de lijm waarmee je vast zit aan jouw overtuigingen. En vaak lijkt die lijm nog het meest op secondenlijm.
In deze blogpost: het antwoord op wat emotie maakt, het verschil tussen taal en portrettekening en hoe je dit alles gebruikt bij het tekenen van portretten. Deze post is een voor iemand die al kan tekenen en zijn of haar vaardigheden wilt verbeteren.
De overtuiging: “Ik ben gek”
Stel je voor: Peter is jarenlang gepest op school. De overtuiging die daardoor is ingeprent: “Ik ben gek, raar.” Niet vreemd, toch?
Nu gaat Peter op stap met zijn vriend. We noemen de vriend even “Vriend”. Ze komen langs een autodealer en zien een geweldige sportwagen.
Peter zegt: “Ik geef daar zo 50.000 euro voor.” Peter wil graag laten zien dat hij wat te betekenen heeft, en doet dat graag met de spullen die hij koopt.
Vriend antwoordt: “Jij bent gek.”
De intonatie maakt het verschil
Maar hier komt het interessante: de intonatie van hoe Vriend dat zegt, maakt een enorm verschil!
- “Jij bent gek,” gewoon gezegd, betekent precies wat het zegt: jij bent gek.
- Maar als Vriend de zin een beetje zo zegt: “Nee, jij bent gek, toch?”, dan interpreteert Peter meer de vriendschappelijke benadering. Vriend bedoelt tenslotte alleen maar dat hij bijna niet kan geloven dat Peter er zoveel geld voor over heeft.
Bij Peter blijft ergens onbewust die overtuiging sluimeren: “Ik ben gek.” Dus als iemand het woord “gek” gebruikt, maakt dat een emotie los en voelt hij zich zo.
De ijsberg van emotie
Maar dit is nog maar het tipje van de ijsberg. Menselijke emotie zit niet echt verscholen in taal zelf. Het zit vooral in:
- Hoe je iets zegt (de toon waarop je spreekt)
- De gebaren die je maakt
- De gezichtsuitdrukkingen die je erbij toont
Stel dat Vriend bij de zin “jij bent gek” zijn hand voor zijn open mond houdt (dat gebaar maakt). Dan krijgt de zin alweer een heel andere context, en begrijpt Peter het waarschijnlijk beter.
Emotie in portretten: een uitdaging
Zo zie je, menselijke emotie is een hele toer. En dan komt de uitdaging nog eens als portrettekenaar of tekenares: hoe breng je dat over op papier?
Je hebt dan niet alleen te maken met de emoties van het portret, maar ook met die van jezelf! Ik heb een voorbeeld van een portret wat ik maakte, na een eerste schets, die was mislukt, maakte ik een volgende. Gefrustreerd over die eerdere tekende ik haar, onbeust, met een andere oogopslag. De 2 afbeeldingen zie je hierna. Zo zit mijn emotie in een portret wat helemaal niet die emotie of dat gevoel zou oproepen.
De emotie-test
Nou, met het vorige in je hoofd kun je deze ook zelf doen:
- Teken een portret terwijl je denkt aan iets wat je ontzettend chagerijnig maakt.
- Teken hetzelfde portret terwijl je hebt gekeken naar iets of iemand die je heel vrolijk maakt.
Je gaat zeker verschil zien.
De kracht van gebaren
Ik schreef al over het gebaar dat Vriend kon maken om de overtuiging van Peter wat te verzachten. Gebaren en houding zijn krachtige middelen om emotie weer te geven in een portret. Of in een foto.
Gezichtsuitdrukking
Welke onderdelen laten emotie zien in een gezicht? Nou, denk maar even aan smiley’s en je hebt een antwoord:
Wenkbrauwen, ogen, mond. Eigenlijk dat wat kan bewegen aan een gezicht. Nou ja, je kunt je neus nog een beetje optrekken maar dat ziet er doorgaans alleen maar gek uit.
Nu zijn we met die drie er nog niet helemaal maar dan komt er nog een beetje anatomie om de hoek kijken. Denk maar aan de gespannen spieren in een gezicht bij woede. De vraag is of je er al aan toekomt op het moment dat je niet zelf de foto’s maakt of kiest. Want daar begint het dan mee. Een goede referentie foto.
Dat vind ik een voordeel van Shutterstock of Vecteezy. Ja, je hebt er nog meer maar ik heb er aan deze 2 genoeg. Je kunt dan een hele fotosessie van 1 model uitkiezen en daar vind je vaak meer dan genoeg gezichtsuitdrukkingen.
Hoe vertaal je emotie dan op een portrettekening?
Van de drie hierna heb ik voorbeelden en eentje waarbij het niet echt lukte.
- Gezichtsuitdrukking expressie
- Gebaren
- Belichting
Gezichsuitdrukking of expressie
Die twee afbeeldingen bij het stukje ‘emotie in portretten’ bovenaan waren al een mooi voorbeeld van expressie. Terwijl eigenlijk alleen de hoek waaronder ik de wenkbrauw tekende was aangepast. Als het gaat om expressie, die herken je natuurlijk makkelijk in bij de 2 portretten hierna. Dat is iets wat je het best met fotografie kan vastleggen.
Blijft over gebaren en belichting. Met belichting creëer je sfeer. Sfeer kan vrolijk zijn, angstaanjagend, beklemmend, of onbevangen om er maar een paar te noemen.
Gebaren en houding
Belichting
Dat telt vooral als je zelf de foto’s maakt want alleen dan heb je echt invloed. Veel van het licht, als je overdag fotgrafeert komt van boven. Wanneer er echt veel licht van boven komt, zelfs met lichte bewolking heb je een probleem met de ogen. Ogen liggen een beetje in de oogkas, dus teruggetrokken. gevolg, je hebt altijd schaduw. Nou lijkt dat soms maar minimiem maar toch kan het verschil je opbreken.
Nog even naast elkaar en je ziet het verschil beter. In dit geval door een invul licht te gebruiken voorkom je dat het verschil met de rest van de belichting te groot wordt.
Invullicht kun je maken met een led lamp, flitser of zelfs een stuk wit karton.
Maar wat kun je dan nog doen als je een bestaande foto hebt?
Je kunt de expressie van de persoon aanpassen maar dat maakt het portret er meestal niet beter op. Ik probeerde dat al eens en dat verhaal is alweer een blogpost opzich. Wat je wel kunt met een bestaande foto is: contrast groter maken, ogen aanpassen en iets met de achtergrond doen.
Contrast vergroten
Ja, dat is wat ik doe met de referentiefoto. Om te kijken hoe de schaduwen lopen over een gezicht en welke schaduwlijnen het perspectief het beste ondersteunen. Om je een indruk te geven zie je de voorbeelden hiervan op de afbeelding bij de pijlen. Mede door de compositie, van links naar rechts, en de harde contrasten op de voorgrond, zit er veel dieptewerking in de tekening.
Ogen aanpassen
Niet de vorm natuurlijk, al kun je ze wel ongemerkt iets ronder tekenen, maar de belichting, eigenlijk de highlights. Een portrettekening komt meer tot leven als je de high lights, dus de witte plekken, groter maakt dan ze op je voorbeeld te zien zijn.
Achtergrond
Met een achtergrond maak je sfeer. Je kunt je bijvoorbeeld wel voorstellen dat een pikzwarte achtergrond een andere sfeer op roept dan eentje met veel lichte plekken. Zelf kies ik liever de tweede als op de tweede afbeelding. Die lichte vlekken maken het meer sprankelend dan dat pik zwart.
Emotie is een moeilijk ding, niet alleen bij mensen maar natuurlijk ook op papier. Soms zijn de dingen die je tekent ook nog eens onbewust en dat maakt het dan wel weer meer authentieke kunst. Elke portrettekening is tenslotte voor de helft het voorbeeld en voor de andere helft de impressie van jou.