Stop met eindeloos lagen tekenen voor dat diepe zwart, en ontdek hoe een paar slim gekozen potloden jouw portretten écht tot leven wekken!
Wat zijn de beste potloden voor portrettekenen?
De beste soorten potloden voor een portret zijn die waar een behoorlijke hoeveelheid grafiet in zit. Goedkope potloden hebben teveel klei omdat het goedkoper is.
Meer grafiet betekent makkelijker doezelen omdat grafiet nu eenmaal beter vlekt. En dat is de sleutel tot het tekenen van realistische portretten.
Neem je goedkopere potloden dan kan het gebeuren dat je klokje rond alleen maar krabbelt over lagen potlood maar het idee van diepte, de ilussie van net echt, die komt nooit. Ga je misschien nog denken: ‘Ligt het aan mij, heb ik geen talent?’
Dat het niet echt lukt komt ook vaak omdat je dan nog niet precies alle soorten materialen kent.
In deze blogpost vertel ik je welke potloden je echt nodig hebt, waarom minder vaak meer is, en hoe je de begint met magisch realisme, ja, ja, je hebt gelijk, dat is een term uit de schilderkunst, maar dat kan ook opgaan voor tekeningen met grafiet, als je ook op de site kunt zien.
Met Welke potloden begin je?
Je tekentafel vol met een complete set potloden van H tot 9B? Prachtig om te zien! Maar eerlijk is eerlijk: voor realistische portretten heb je die hele berg niet nodig. Sterker nog, minder potloden geven je vaak méér controle en diepgang.
Waarom? Omdat elk potlood zijn eigen karakter heeft. Door met een beperkt aantal te werken, leer je de nuances en mogelijkheden van elk potlood écht kennen. Je wordt een meester in het creëren van diverse toonwaarden met slechts een paar favorieten.
Mijn ‘Go-To’ Setup voor realistische Portretten:
Vrijwel alle portretten die je op PortretPassie ziet, zijn gemaakt met slechts 3 tot 4 potloden en natuurlijk houtskool. Dit is mijn gouden combinatie:
- Twee zachte grafietpotloden (3B en 4B): Jouw basis voor de zachte huidtinten, vloeiende overgangen en de basis voor haar.
- Optioneel: Een B-potlood: Perfect voor lichte schetslijnen aan het begin, die later moeiteloos verdwijnen.
- Houtskoolpotlood (Derwent Dark): Jouw geheim voor diepzwart. Dit meng ik met 4B potlood voor de aller donkerste delen.
Deze combinatie kan alles aan. Zeker als je kiest voor portretten met veel contrast, want dan blinken zachte potloden en houtskool echt uit. Denk aan die intense ogen, de scherpe scheiding van de lippen, of diepe neusgaten – daar komt houtskool in actie! Soms, als de belichting extreem donkere schaduwen heeft, leg ik zelfs een lichte onderlaag met houtskool voor de huid.
Pak een B of 2B voor de lijnen van een portrettekening
Je kent het vast: je maakt een schets, legt hem even weg, en bij terugkomst zie je het meteen: die lijn zit net mis! De neiging is dan om wild te gaan gummen, wat je papier kan beschadigen.
De oplossing? Start je schets voor een portret met een zacht potlood, zoals een B of 2B.
- Zichtbaar maar vergevingsgezind: Deze potloden geven een lijn die je goed kunt zien, maar die later moeiteloos ‘verdwijnt’ onder de schaduwen. Geen stress om perfect te zijn vanaf de eerste streep!
- Richtinggever: Die ‘verkeerde’ lijnen zijn geen fouten, maar juist markeringen die je de juiste richting wijzen. Ze worden onderdeel van je proces.
Jouw Merkkeuze: De kracht zit in de stift
De meeste portretten op PortretPassie zijn getekend met Derwent potloden (Soft Graphic serie). Waarom juist dit merk? Het zit ‘m in de details van de stift:
- Harde gradaties (H): Deze hebben een dunnere stift (2,2 mm), perfect voor het fijnste detailwerk.
- Zachte gradaties (B): Deze hebben een iets dikkere stift (3,5 mm), waardoor je meer dekking krijgt met het grafiet op papier. Meer pigment, minder moeite!
De Wetenschap Achter Jouw Potlood: Grafiet, Klei en Tonen
Wat zit er nu eigenlijk in dat potlood van je? Potloden bestaan simpelweg uit grafiet en klei (en natuurlijk het houtje eromheen!).
- Hoe meer grafiet: Hoe zachter het potlood (de B-serie). Deze geven je die diepere, rijkere zwarten.
- Hoe meer klei: Hoe harder het potlood (de H-serie). Deze geven lichtere, fijnere lijnen, maar komen nooit verder dan donkergrijs.
De Oplossing: Tekenen in Lagen (en vooral ook doezelen)
Om toch meer donker te kunnen tekenen, bouw je een portret op in lagen. Denk eraan als het schilderen met potlood:
- Begin met een lichtere laag (bijv. B-potlood).
- Ga eroverheen met een zachtere laag (bijv. 3B). De tekening wordt steeds donkerder.
- En dan komt de magie: doezelen! Met kwasten of een doezelaar verspreid je het grafiet, waardoor je prachtige, realistische overgangen van licht naar donker krijgt. Zoals je hierna ziet, bereik je dan met slechts potlood, houtskool en gum levensechte resultaten.
Waarom Houtskool Potloden Jouw Portretten Redden (En Het 3D-Effect Geven!)
Je ziet het bij succesvolle portrettekenaars: ze gebruiken bijna allemaal houtskool. En dat is niet voor niets. Een veelvoorkomend probleem is namelijk: grijze, grauwe portretten. Hierdoor missen ze diepte, volume, en voelen ze minder ‘echt’.
Echt diepzwart? Daar kom je niet zonder houtskool! De deeltjes van houtskool zijn onregelmatiger van vorm dan die van grafiet (korrelig, al verschilt dat per merk). En het grote voordeel? Wanneer licht valt op met houtskool getekende delen, wordt het in alle richtingen verspreid. Vandaar dat het die prachtige, matte diepte heeft, zonder die reflecterende glans die je bij grafiet wel ziet (grafiet is eigenlijk een soort smeermiddel, vandaar de glans).
Houtskoolpotloden en grafietpotlood mengen: De Gouden Combinatie
Het mengen van houtskool en grafietpotlood is een kunst op zich, en de volgorde is cruciaal: eerst houtskool potlood, dan grafietpotlood eroverheen. Andersom werkt niet, omdat de structuur van houtskool niet hecht op een gladde grafietlaag.
- De aanpak: Begin met een laag houtskool waar je echt zwart wilt hebben. Ga er vervolgens overheen met een 3B of 4B potlood. Dit creëert een prachtige, diepzwarte laag die je ook nog eens makkelijk kunt doezelen.
- Waar het schittert: In portretten met veel houtskool (zoals in de haren of diepe schaduwen tussen vingers), kun je door het mengen met 4B potlood prachtige doezeleffecten maken met gum en tissue. Wat handig is als je haren tekent.
- De rol van papier: Ook de structuur van het papier heeft invloed. Op een gladde kant van papier zal grafiet en houtskool anders liggen. Voor een dieper, egaler zwart vermijd je papier met te veel structuur, zodat het grafiet overal komt.
Houd Je Tekening Schoon (En Je Zelfvertrouwen Hoog!)
Grafiet en houtskool vlekken. Dat is een feit. Houd je papier vooral schoon om ongewenste vegen te voorkomen. Daar heb je speciale tekenhandschoenen voor maar je kunt ook een tissue onder de hand waar je mee tekent neerleggen.
Conclusie en Overzicht: Jouw Sleutel tot Realistische Portretten
Wat zijn nu de beste potloden voor jouw portrettekening?
- Zachte potloden (3B en 4B): Ideaal voor huidtinten en zachte schaduwen. Bij veel zonlicht kies ik soms voor een harder potlood (B).
- Aangevuld met een doezelaar: Voor die prachtige overgangen.
- Heel zacht potlood (4B): Perfect voor haren (gemengd met houtskool).
- Houtskoolpotlood: Onmisbaar voor de diepste zwarten, zoals de pupil van het oog en donkere haren.
- Bonus: Een 4H potlood: Dit is mijn geheim om groeven in het papier te maken voor delen die spierwit moeten blijven, bijvoorbeeld fijne lichte haartjes.
Tabel van de potloden die ik gebruik (en waarom):
een tabel van alle soorten potloden die ik gebruik en waar ik mee experimenteerde
| Merk | Type | Hardheid | Prijs* | Materiaal | Vlekt | Gebruikt voor | Opmerkingen |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Derwent | Soft Graphic | B | 1,75 | Grafiet | matig | Lijnen | Strakke lijn, gebruikt voor schetsen aan het begin van de tekening |
| Derwent | Houtskool | Dark | 2,20 | Houtskool | veel | Haren/schaduwen | Grof korrelig. Veeg je makkelijk van het papier |
| Conté | Pierre Noire | Houtskool 3B | 2,75 | Houtskool | redelijk | schaduwen | Meer plakkerig, veegt niet makkelijk van papier |
| Derwent | Onyx | Medium en dark | 2,10 | Grafiet plus ? | bijna niet | schaduwen | Variant op grafietpotlood geeft dieper zwart / alleen als je er hard op drukt |
| Faber Castel | Aquarel Potlood | 4B | 1,93 | Pigment en bindmiddel | niet | schaduwen | Geeft zonder water een diep zwarte laag |
| Winsor en Newton | Grafiet potlood | 8B | 7,29 (6st.) | Grafiet | goed | schaduwen/haren | Is zonder hard drukken donkerder dan Derwent 8B |
Gebruik ook houtskool
Heeft je portrettekening grote contrasten in de schaduwen (afhankelijk van de belichting van je foto of model)? Pak dan ook houtskool! Maar bovenal: teken in lagen.
Alleen dan krijg je echt zwart in de schaduwen, wat tekeningen veel meer diepte geeft – de illusie natuurlijk, maar zo lijken ze wel realistischer. En zo vermijd je dat je bijna eindeloos lagen over elkaar moet tekenen om een beetje donkere tint te krijgen. Echt zwart in de schaduwen bereik ik in slechts twee lagen met houtskool, het liefst de zachte varianten (zoals Derwent Dark) omdat die beter doezelen.
Naast potloden zijn er nog veel meer bijzondere materialen waarover je leest in de rest van het blog als ‘Tekenen met Gum‘ of een artikel over tekenmaterialen.
Ben jij klaar om de ware kracht van je potloden te ontdekken en die platte portretten voorgoed achter je te laten? In Net Echt Compleet duik je dieper in alle geheimen van materialen, technieken en mindset!